યકૃતની બળતરાને હેપેટાઇટિસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જે છ મહિનાથી વધુ સમય સુધી ચાલે તો તીવ્ર અથવા ક્રોનિક હોઈ શકે છે. આ સ્થિતિના કારણોમાં વાઇરલ ઇન્ફેક્શન, ડ્રગની પ્રતિક્રિયાઓ, ડ્રગનો દુરુપયોગ અને ઓવરડોઝ, રસાયણોનો સંપર્ક અને ક્રોનિક આલ્કોહોલનો દુરુપયોગનો સમાવેશ થાય છે. કમળો એ તીવ્ર હિપેટાઇટિસની સીધી અને દૃશ્યમાન અસર છે; આ પિત્ત રંગદ્રવ્યના અતિશય ઉત્પાદન (મેલેરિયામાં જોવા મળતા લાલ રક્ત કોશિકાઓના વધુ પડતા ભંગાણને કારણે) અથવા પિત્તના પ્રવાહમાં અવરોધ (પિત્ત નળીના અવરોધ અથવા વાસ્તવિક યકૃત કોષની બળતરાને કારણે) પરિણામે હોઈ શકે છે.
હીપેટાઇટિસ અને વાસ્તવિક યકૃતના નુકસાનની સારવાર માટે આધુનિક (એલોપેથિક) દવા પદ્ધતિમાં કોઈ ચોક્કસ દવા નથી. જો કે, આધુનિક દવાઓમાં વિવિધ પ્રકારના લીવર વાયરલ ચેપ જેમ કે હેપેટાઇટિસ B અને Cની સારવાર માટે એન્ટિવાયરલ દવાઓ છે. વધુમાં, આધુનિક હિપેટોલોજિસ્ટ્સ ક્રોનિક લિવર ડેમેજમાં બળતરા ઘટાડવા અને રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં સુધારો કરવા ઇન્ટરફેરોન જેવી રોગપ્રતિકારક મોડ્યુલેટીંગ દવાઓનો ઉપયોગ કરે છે. આમાંની મોટાભાગની દવાઓ લાંબા સમય સુધી અથવા તો જીવનભર લેવાની હોય છે. આ મોટે ભાગે ખૂબ ખર્ચાળ અને ઝેરી હોય છે, અને તે સંભવિત રીતે રક્ત કોશિકાઓ અને કિડનીને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે, અને લાંબા ગાળે બિનઅસરકારક પણ સાબિત થઈ શકે છે. સકારાત્મક બાજુએ, આધુનિક દવામાં હેપેટાઇટિસ બી માટે અત્યંત અસરકારક નિવારક રસી છે, અને એન્ટિવાયરલ દવાઓ સાથેની બે મહિનાની સારવારથી હેપેટાઇટિસ સીને અસરકારક રીતે મટાડી શકાય છે. યકૃતને બદલી ન શકાય તેવું નુકસાન અથવા લિવર સિરોસિસ ધરાવતા દર્દીઓને સર્જીકલ લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટનો વિકલ્પ ઓફર કરી શકાય છે. જોકે આ ખૂબ જ ખર્ચાળ અને સંભવિત જોખમી પ્રક્રિયા સાબિત થઈ શકે છે.
હીપેટાઇટિસ માટે આયુર્વેદિક હર્બલ સારવારનો હેતુ યકૃતના કોષોમાં બળતરા અને નુકસાન માટે ચોક્કસ સારવાર તેમજ સ્થિતિ માટેના કોઈપણ જાણીતા કારણો માટે સારવાર આપવાનો છે. આયુર્વેદિક હર્બલ દવાઓ એક્યુટ અને ક્રોનિક હેપેટાઇટિસ બંનેના સંચાલન અને સારવારમાં ખૂબ જ ઉપયોગી માનવામાં આવે છે. ઘણી જાણીતી હર્બલ દવાઓ છે જે ખાસ કરીને યકૃત પર કાર્ય કરે છે અને યકૃતના કોષોની બળતરા અને સોજો ઘટાડે છે, અને યકૃતમાં થતા નુકસાન અને તકલીફને ઉલટાવી લાવે છે. હર્બલ દવાઓ યકૃત તેમજ પિત્ત નળીની અંદર પિત્તના પ્રવાહને પણ સામાન્ય બનાવે છે.
આયુર્વેદિક હર્બલ દવાઓ પણ દવાઓ અને રસાયણો તેમજ આલ્કોહોલને કારણે થતા નુકસાનની સારવાર અને ઉલટાવી શકાય છે. હર્બલ દવાઓ કે જે લીવર તેમજ અન્ય મહત્વપૂર્ણ અંગો જેમ કે કિડની અને હૃદય પર કાર્ય કરે છે તે આવી પરિસ્થિતિઓની સારવાર માટે સંયોજનમાં આપવાની જરૂર છે. ક્રોનિક મદ્યપાનને પણ આક્રમક રીતે સારવાર કરવાની જરૂર છે જેથી કરીને ક્રોનિક હેપેટાઇટિસની વહેલી મુક્તિમાં મદદ મળી શકે. વાઇરલ ઇન્ફેક્શનના પરિણામે થતા તીવ્ર અથવા ક્રોનિક હિપેટાઇટિસને પણ આયુર્વેદિક એન્ટિ-વાયરલ હર્બલ દવાઓ સાથે ચોક્કસ સારવારની જરૂર છે જે વાયરલ હેપેટાઇટિસની સારવારમાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
ક્રોનિક હેપેટાઇટિસ ધરાવતી મોટાભાગની વ્યક્તિઓને પણ હર્બલ ઇમ્યુનોમોડ્યુલેટરી એજન્ટો સાથે સારવારની જરૂર હોય છે જેથી એકંદર રોગપ્રતિકારક સ્થિતિમાં સુધારો થાય અને દર્દીના સ્વાસ્થ્ય અને જીવનશક્તિ જાળવી શકાય. ક્રોનિક હેપેટાઇટિસ યકૃતના સિરોસિસ તરફ દોરી શકે છે જે કાયમી નુકસાન અને લાંબા ગાળાની ગૂંચવણોમાં પરિણમે છે જે નોંધપાત્ર રોગિષ્ઠતા અને મૃત્યુદર તરફ દોરી શકે છે. આથી, ક્રોનિક હેપેટાઇટિસના સંચાલનમાં આયુર્વેદિક હર્બલ સારવારની પ્રારંભિક સંસ્થા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે જેથી સ્થિતિમાંથી વહેલી મુક્તિ મળી શકે અને લાંબા ગાળાની ગૂંચવણો અટકાવી શકાય.
આયુર્વેદિક હર્બલ સારવાર, હર્બલ દવાઓ, હિપેટાઇટિસ, સિરોસિસ